| تاریخ : یک شنبه 1 آذر 1394 | 
|
معرفی دستگاه های موسیقی
بخش سوم
دستگاه همایون (قسمت اول)
دستگاه همایون یکی از دستگاه‌های هفت‌گانه #ردیف موسیقی ایران است.
واژه همایون در فرهنگ عمید چنین معنی شده است: (هُ.یُ) هماگون: خجسته، فرخ، مبارک، فرخنده. و در برهان قاطع چنین نقل شده است: نام معشوقه همای است، و قصه همای و همایون را به نظم آورده‌اند و مشهور است، و به معنی مبارک و خجسته و میمون هم هست.
این دستگاه به تناسب نام خود، حالتی شاهانه، اشرافی و باوقار دارد، ولی با این حال زمینهٔ اجرای بسیاری از لالایی‌ها و زمزمه‌های متداول در نقاط مختلف ایران است. همچنین از نغمه‌های این دستگاه در موسیقی زورخانه نیز استفاده می‌شود.
دستگاه همایون با حالت محزون و اسرار آمیز خود گوشه‌های متعددی دارد که گوشه «عشاق» اوج این دستگاه تلقی می‌شود. بر اساس نظر متافیزیکی استاد مجید #کیانی درباره ی موسیقی ایرانی، "همایون" ادامه‌ی روز، تداوم زندگی،اتحاد عشق و عاشق و معشوق و توحید است. (مقام توحید در هفت شهر عشق)
از رنگ‌های قدیمی که در خاتمه دستگاه همایون نواخته می‌شوند می‌توان رِنگِ فرح و رنگ شهرآشوب را نام برد. رنگ فرح رنگی است سه ضربی و با وزن سنگین اما رنگ شهرآشوب دوضربی ترکیبی (شش - هشت) است و با تمپوی متوسط اجرا می‌شود.
از لحاظ مرکب خوانی این دستگاه به دستگاه‌های سه‌گاه و شور ارتباط دارد و وسعت این دستگاه را بیشتر می‌کند. به دلیل شباهت شور و همایون، با بم کردن نت سوم گام همایون به میزان نیم‌پرده می‌توان وارد شور شد. همایون را می‌توان به دستگاه چهارگاه نیز ارتباط داد و این کار با افزودن نیم‌پرده به نت ششم گام همایون و کم کردن ربع پرده از نت پنجم که گوشهٔ آواز منصوری را تداعی می‌کند انجام‌پذیر است. عکس همین عمل و گذر از چهارگاه به همایون نیز در گوشهٔ مخالف دستگاه چهارگاه قابل اجراست.
آلبوم بیداد پرویز مشکاتیان با خوانندگی محمدرضا #شجریان از جمله آثار مشهوری است که در این دستگاه ساخته شده‌است.
بیات اصفهان هم آوازی است که از دستگاه همایون گرفته شده است و دارای درجات مشترکی با همایون است. تونیک یا شاهد آن درجه چهارم همایون است.
در قسمت دوم از بخش سوم به معرفی و شرح بیات اصفهان خواهیم پرداخت.
فردا همین حوالی، قطعه‌ای بعنوان نمونه از دستگاه همایون خواهید شنید. همراهمان باشید!
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط: شناخت موسیقی دستگاهی ایران، ،
